Autorka: Anna Wacławik studentka zdrowia publicznego na Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego
Nie sposób zaprzeczyć, że odchudzanie dla osób z dysfunkcjami ruchowymi jest wyjątkowym, pełnym wysiłku wyzwaniem. Ale czy kiedykolwiek próbowaliśmy zrozumieć, dlaczego tak się dzieje?
Na co dzień dostrzegamy wiele trudności, z którymi mierzą się osoby z niepełnosprawnościami. Wysokie krawężniki czy brak wind to bariery widoczne na pierwszy rzut oka. Trudniej dostrzec te ukryte, takie jak problemy wynikające z przyrostu masy ciała.
W artykule omówione zostały czynniki, które utrudniają redukcję masy ciała z perspektywy osoby poruszającej się na wózku.
Dlaczego utrzymanie odpowiedniej masy ciała jest szczególnie istotne w przypadku osób z niepełnosprawnościami ruchowymi?
Nawet niewielki, czasem niezauważalny przyrost masy ciała może istotnie wpłynąć na nasze codzienne funkcjonowanie. Zwykłe czynności, takie jak przesiadanie się z wózka na krzesło czy zwykły spacer, stają się znacznie trudniejsze, ponieważ cały ciężar przenosi się na ręce.
Dodatkowe kilogramy stają się także ogromnym wyzwaniem dla opiekunów, zwłaszcza osób wymagających większego wsparcia, przebywających większość czasu w pozycji leżącej. Potrzebują oni często pomocy nie tylko w karmieniu i ubieraniu, ale także w przenoszeniu. Niestety, brak odpowiednio dostosowanych warunków mieszkaniowych dodatkowo komplikuje sytuację. Zdarza się, że nie ma miejsca na specjalistyczny sprzęt, taki jak podnośniki, a schody i inne bariery architektoniczne uniemożliwiają swobodne poruszanie się.
W takich warunkach cały ciężar ciała podopiecznego spoczywa często na kręgosłupie opiekuna, co z czasem może prowadzić do poważnych urazów.
Ważnym aspektem jest również fakt, że nadwaga i otyłość zwiększają ryzyko chorób, takich jak cukrzyca, nadciśnienie czy choroby serca.
Wybór między dodatkowym posiłkiem a codzienną wygodą
Wyobraź sobie, że po posiłku wciąż czujesz głód i z chęcią zjadłbyś coś jeszcze, ale rezygnujesz, bo wiesz, że gdy trochę „przybędzie” ci w biodrach, siedzenie w wózku stanie się zwyczajnie niewygodne.
Kiedy zmieniają się wymiary ciała, często konieczna jest wymiana wózka, ponieważ dotychczasowy może okazać się zbyt mały. Zakup nowego stanowi ogromne wyzwanie finansowe, gdyż koszt wózka aktywnego zaczyna się od kilku tysięcy złotych, a elektrycznego dopiero od kilkunastu tysięcy złotych.
Jest to koszt porównywalny z ceną używanego samochodu, a my jednak musimy je wydać, by móc po prostu swobodnie się przemieszczać i funkcjonować na co dzień.
Warto wspomnieć, że istnieją dofinansowania, lecz niestety nie są one często w stanie pokryć całej kwoty zakupu. Ponadto czas realizacji wózka jest w stanie wynosić nawet kilka tygodni.
Dysfunkcje rąk czy ograniczona sprawność często uniemożliwiają samodzielne przygotowanie posiłków. Wtedy w większości jesteśmy zależni od bliskich i tego co nam przygotują. W efekcie ciężko jest nam samodzielnie wybierać odpowiednie produkty i komponować posiłki sprzyjające redukcji masy ciała.
Problemem bywa także to, że bliscy nakładają nam większe porcje, niż prosimy. Wiemy, że wynika to z ich dobrych intencji, niejednokrotnie chcielibyśmy to zjeść, ale odmawiamy dla naszego dobra.
Ważenie to nie tylko krok na wagę, ale cały proces wymagający dostosowania i pomocy
Aby ocenić czy efekty diety przekładają się na liczby, niezbędna jest kontrola masy ciała. Niestety, regularne ważenie się osób z dysfunkcjami ruchowymi bywa utrudnione. Wymaga to specjalistycznego sprzętu i niekiedy pomocy osoby trzeciej.
Dawniej osoby z niepełnosprawnością były ważone w gabinetach weterynaryjnych, korzystając z wag przeznaczonych dla zwierząt. W obecnych czasach sytuacja wygląda nieco lepiej – niektóre placówki medyczne posiadają profesjonalny sprzęt. Opcja ta wciąż nie jest zbytnio satysfakcjonująca, gdyż wymaga to przemieszczenia się oraz zazwyczaj jest dostępna tylko z poprzednim uprzedzeniem.
Kalorie to sposób na ,,chwile radości”
Zakupy, aktywność fizyczna czy inne rozrywki to dla wielu sprawdzone sposoby na poprawę nastroju oraz zwalczenie stresu.
Dla wielu osób z niepełnosprawnościami wyjście z domu wymaga planowania, pomocy innych lub sprzyjającej pogody – trudno więc „rzucić wszystko” i odreagować. W takich sytuacjach szukamy innych mechanizmów kompensacyjnych, by radzić sobie z negatywnymi emocjami, a jedzenie bywa jednym z nich. Początkowo to niewinna forma pocieszenia, lecz z czasem może stać się głównym sposobem na regulowanie nastroju. Gdy dodatkowe kilogramy zaczynają utrudniać codzienne funkcjonowanie, dostrzegamy, że straciliśmy nad tym kontrolę.
Współistniejące schorzenia, takie jak choroby serca czy cukrzyca, stanowią często dodatkowe wyzwanie. Ich występowanie zwykle wiąże się z koniecznością stałego przyjmowania leków, a niektóre z nich mogą wpływać na spowolnienie metabolizmu.
,,To tylko 200 kalorii mniej”
Rehabilitacja to nieodłączny element naszego życia – kluczowy dla osiągania postępów, zwiększania samodzielności oraz utrzymania dobrego stanu zdrowia. Aby móc ćwiczyć skutecznie, organizm potrzebuje odpowiedniej dawki energii, pochodzącej z pożywienia. Jak więc znaleźć właściwą równowagę między dostarczaniem siły niezbędnej do aktywności a ograniczaniem kalorii?
Ból towarzyszy nam na różnych etapach życia i nierzadko utrudnia proces odchudzania, a czasem wręcz skłania do jego przerwania, nawet gdy już go rozpoczęliśmy. Warto także wziąć pod uwagę operacje, które niekiedy są niezbędne dla naszego zdrowia. Niestety, takie zabiegi mogą wymagać kilkutygodniowego unieruchomienia w domu, co często całkowicie pozbawia nas możliwości ruchu i rehabilitacji oraz sprawiają, że przybieramy na wadze.
Niepełnosprawność nie wyklucza aktywności fizycznej, ale wymaga odpowiednio dostosowanych miejsc i warunków. Niestety, w dzisiejszych czasach wiele obiektów, takich jak siłownie, wciąż pozostaje niedostępnych dla osób z niepełnosprawnością.
Koszt prywatnych turnusów rehabilitacyjnych zapewniających aktywność ruchową, dla wielu osób przekracza możliwości finansowe. Natomiast te formy rehabilitacji, które są finansowane ze środków publicznych, często wymagają długiego czasu oczekiwania.
Istnieją dyscypliny sportowe stworzone z myślą o osobach z niepełnosprawnością ruchową. W wielu przypadkach poprzedza je przedrostek para, jak w przypadku paraboxu, paratańca czy parakolarstwa.
Stowarzyszenie Dragon Kraków Paraboxing, którego jestem podopieczną, pokazuje, że sport naprawdę nie zna granic. Treningi udowadniają, że nawet boks, sport, który według stereotypów jest zarezerwowany dla pełnosprawnych silnych, wysportowanych, jest w stanie być dostosowany do potrzeb osób z niepełnosprawnościami.
Chwila, w której pomimo dysfunkcji możesz poczuć się jak prawdziwy sportowiec, daje nie tylko ogromną satysfakcję, ale także poczucie sensu i celu w życiu.
Zajęcia motywują do wyjścia z domu, stwarzają okazję do przebywania wśród osób zmagających się z podobnymi wyzwaniami, niwelując poczucie samotności.
Sport potrafi wypełnić pustkę w sercu człowieka i zrekompensować braki, jakich doświadczamy w życiu. Problem tkwi w tym, że wciąż istnieje niewiele miejsc treningowych mających na uwadze potrzeby osób z niepełnosprawnościami.
Podsumowując, utrzymanie prawidłowej masy ciała u osób z niepełnosprawnością ruchową wiąże się z wieloma wyrzeczeniami. Proces redukcji wagi jest zazwyczaj bardziej złożony i czasochłonny niż w przypadku osób w pełni sprawnych. Na trudności te wpływa wiele czynników, jednak kluczową rolę odgrywają motywacja oraz gotowość do wprowadzenia pozytywnych zmian w codziennym życiu. Warto spróbować – nawet jeśli się nie uda, będziemy mieć świadomość, że podjęliśmy próbę.
